مسائل و مشکلات گروه‏های خاص

1.          استومیت‏هایی که شیمی‏درمانی می شوند با چه مشکلاتی مواجهند و برای رفع آن‏ها چه اقداماتی لازم است؟

2.          برای رفع مشکلات نوجوانانی که تحت عمل جراحی استومی قرار می‏گیرند، چه باید کرد؟

3.          چه عواملی ممکن است در کودکان منجر به عمل جراحی استومی شود؟

4.          استومای اطفال چگونه به نظر می رسد؟

5.          نحوه مراقبت از استوما و کنترل مواد دفعی در اطفال چگونه است؟

6.          برقراری ارتباط مناسب با کودک استومیت به چه صورت امکان‏پذیر است؟

7.          آیا کودکان استومیت می‏توانند به ورزش و فعالیت‏های فیزیکی نرمال بپردازند؟

8.          آیا نوزادان برای مراقبت از استوما و کنترل مواد دفعی به محصولات خاصی نیاز دارند؟

استومیت‏هایی که شیمی‏درمانی می شوند با چه مشکلاتی مواجهند و برای رفع آن‏ها چه اقداماتی لازم است؟

از آن‏جا که تعداد قابل توجهی از اعمال جراحی منجر به استومی ناشی از سرطان‏های مختلف می‏باشند، بیماران ممکن است بعد از جراحی نیازمند شیمی‏درمانی نیز باشند. داروهای مورد استفاده در شیمی‏درمانی بسته به مرحله سرطان انواع مختلفی دارند و هر یک عوارض جانبی مخصوص به خود را نشان می‏دهند. بعضی از داروهای شیمی‏درمانی ممکن است روی پوست بدن تاثیر داشته باشند. این داروها ممکن است موجب حساسیت پوست اطراف استوما شوند. از آن‏جا که بعضی از داروها تعداد سلول‏های خون را کاهش می‏دهند، پوست دیرتر ترمیم می‏شود. شیمی‏درمانی با بعضی از داروها رنگ پوست زیر چسب پایه را تغییر می‏دهد. در این حالت پوست زیر چسب پایه ممکن است به رنگ قرمز تیره یا بنفش در بیاید. به دلیل کمبود پلاکت و افزایش استعداد خون‏ریزی زیر پوستی، ممکن است لکه‏های کوچک قرمز زیر چسب پایه ایجاد شود. در صورت مشاهده این لکه‏های قرمز بهتر است بیمار با پزشک خود مشورت کند. از آن‏جا که داروهای شیمی‎درمانی موجب التهاب تمام بخش‏های دستگاه‌گوارش می‏شوند، ممکن است زخم‏ و التهاب روی استوما نیز مشاهده شود. هرگز برای درمان یا شست‏وشوی این زخم‏ها نباید از محلول‏های شوینده و محرک استفاده شود. ممکن است استوما به دلیل کمبود پلاکت به راحتی خون‏ریزی کند. هم‏چنین پوست اطراف استوما مستعد عفونت می‏شود. یکی از واکنش‏های دستگاه گوارش به شیمی‏درمانی اسهال است. در صورت شدید بودن اسهال، بهتر است با پزشک مشورت شود. برای جلوگیری از کمبود مایعات و الکترولیت‏ها، بهتر است هنگام اسهال به اندازه کافی مایعات مصرف شود. داروهای ضد تهوع باید به موقع مصرف شوند تا بیمار کمبود مایعات پیدا نکند. در این شرایط باید از غذاهایی استفاده شود که به مدفوع قوام سفت‏تری می‏دهند. این غذاها عبارتند از: آب سیب، پنیر، برنج پخته، موز، کره بادام زمینی، شیر داغ و چای تلخ. پس از انجام شیمی‏درمانی باید از مصرف غذاهای حاوی ادویه، غذاهای چرب و نوشیدنی‏های گازدار خودداری نمود. به دلیل اسهال، بدن پس از انجام شیمی‏درمانی پتاسیم از دست می‏دهد. بهتر است بیمار در این موارد از غذاهای حاوی پتاسیم مانند موز، ماهی، سیب‏زمینی، نکتار سیب یا زردآلو، گوشت و ...استفاده کند. انجام شیمی‏درمانی و مصرف داروهای ضد درد توام با آن ممکن است یبوست ایجاد کند. برای برطرف کردن یبوست باید به اندازه کافی مایعات مصرف شود و بیمار از آب آلو استفاده نماید. تا حد امکان برای رفع یبوست نباید از داروهای ملین قوی استفاده کرد. یوروستومیت‏ها بعد از انجام شیمی‏درمانی بیشتر مستعد عفونت پوستی اطراف استوما به خصوص عفونت‏های قارچی هستند. عفونت‏های قارچی پوستی ممکن است خودشان را به صورت دانه‏های ریز قرمز رنگ و تحریک شونده نشان دهند. خارش نیز ممکن است در پوست مبتلا به عفونت قارچی ایجاد شود. بعضی از داروهای شیمی‏درمانی موجب تغییر رنگ ادرار می‏شوند و نباید موجب نگرانی شوند. برای مثال آدریامایسین ادرار را به رنگ قرمز درمی‏آورد و متوتروکسات موجب زرد شدن آن می‏شود. در صورت مشاهده خون در ادرار بلافاصله باید با پزشک مشورت نمود. بعضی از داروهای شیمی‏درمانی باید  به طورکامل از کلیه‏ها تصفیه شوند، برای این منظور بیمار باید مقادیر قابل توجهی آب و مایعات مصرف کند. 

برای رفع مشکلات نوجوانانی که تحت عمل جراحی استومی قرار می‏گیرند، چه باید کرد؟

دوره نوجوانی از نظر روان‏شناختی جزء حساس‏ترین دوران‏های زندگی است؛ در این مرحله نوجوانان شروع به درک شناختی بیشتر از اطراف می‏کنند و در حال به دست آوردن هویت مستقلی هستند. در این سن توجه افراد به وضع ظاهری و آراستگی بیشتر می‏شود. به همین دلیل انجام جراحی منجر به استومی در این سنین نیاز به حمایت همه جانبه روحی نوجوان دارد. بهتر است مزیت های این عمل برای وی به درستی شرح داده شود. برای مثال بیمارانی که دچار کولیت اولسرو هستند، با انجام این جراحی کاملا معالجه می‌‌شوند و کیفیت زندگی آن‏ها افزایش چشمگیری خواهد داشت. این جراحی در برخی موارد جان افراد را نجات می‏دهد و بهتر است برای بیمار به خوبی توضیح داده شود. قبل از انجام جراحی بهتر است تمام مسائل مربوط به آن برای بیمار توصیف و آموزش‏های مهم به وی داده شود. پس از انجام جراحی باید بیمار را تشویق به فعالیت‏های گروهی نمود. هم‏چنین می‏توان استومیت‏ها را با یکدیگر آشنا کرد تا فعالیت‏های مشترک داشته باشند و با کمک هم مشکلات را حل نمایند. والدین باید به خوبی بر احساسات خود مسلط باشند. استومیت بودن یکی از فرزندان نباید به مسئله و مشکل حاد کل خانواده تبدیل شود؛ زیرا تمرکز زیاد روی این مسئله اعتماد به نفس نوجوان را از بین خواهد برد. 

چه عواملی ممکن است در کودکان منجر به عمل جراحی استومی شود؟

عواملی مانند مشکلات مادرزادی از جمله مشکلات عصبی مثل اسپاینا بیفیدا (Spina bifida)، مثانه خارج شکمی، پولیپ، بدخیمی، آسیب‏های ناشی از ضربه و عدم کارکرد مناسب دستگاه گوارش یا ادراری در کودکان منجر به استومی می‏شود. 

استومای اطفال چگونه به نظر می رسد؟

استومای اطفال از نظر ظاهری با استومای بزرگسالان تفاوتی ندارد و به همان ترتیب بزرگسالان، به صورت خارج کردن قسمتی از روده یا دستگاه ادراری و انحراف مسیر ادرار یا مدفوع از جدار شکم می‌باشد. استوما قرمز رنگ و مرطوب به نظر می‏رسد و با توجه به خصوصیات ظاهری آن به غنچه گل رز تشبیه می‏شود. 

نحوه مراقبت از استوما و کنترل مواد دفعی در اطفال چگونه است؟

نحوه مراقبت از استوما در اطفال به نوع استومای تعبیه شده برای هر فرد بستگی دارد. به هر حال  ایلئوستومیت‏ها، یوروستومیت‏ها و کولوستومیت‏ها کنترلی روی دفع خود ندارند و باید با استفاده از کیسه‏های مخصوص استومی مواد دفعی را کنترل کنند. اغلب کودکان در زمینه مراقبت از استوما و پوست اطراف آن و نحوه تعویض کیسه نیاز به کمک بزرگ‏ترها دارند. به خصوص در چند هفته اول پس از انجام جراحی از آن‏جا که هنوز آموزشی در زمینه مراقبت از استوما ندیده‏اند باید از طرف والدین حمایت شوند. 

برقراری ارتباط مناسب با کودک استومیت به چه صورت امکان‏پذیر است؟

بهتر است به فرزند آموخته شود با استوما همانند جزئی از بدن و دوست برخورد کند و به وی گفته شود در بیشتر موارد استوما جان افراد را نجات می‏دهد و در اغلب موارد زندگی را برای آن‏ها آسان می‏سازد. می‏توان نام خنده‏داری برای استوما انتخاب کرد تا پذیرش آن به عنوان دوست و عضوی از بدن برای طفل آسان‏تر باشد. باید به خاطر داشت کودکی که تحت عمل جراحی قرار می‏گیرد در درجه اول یک کودک است و استومیت بودن در درجه بعدی قرار می‏گیرد و به همین دلیل باید با وی مانند یک کودک عادی رفتار شود و برایش قوانین و مقررات خاصی وضع شود و با چشم ترحم به وی نگاه نشود. گاهی اوقات کودک ممکن است از استومیت بودن خود احساس شرم و خجالت داشته باشد. از این‏رو بهتر است در حضور دیگران و به خصوص هم‏کلاسی‏ها و دوستان در مورد استوما بحث نشود. باید به کودک اجازه داد ابتدا وضعیت خود را بپذیرد و بعد موضوع را با هر کس که انتخاب می‏کند در میان بگذارد. از آن‏جا که اغلب کودکان استومیت رغبتی به تعویض کیسه و لباس در حضور سایر افراد ندارند، بهتر است هرگز آن‏ها را مجبور به انجام این کار ننمود. 

آیا کودکان استومیت می‏توانند به ورزش و فعالیت‏های فیزیکی نرمال بپردازند؟

اکثر کودکان استومیت می‏توانند به فعالیت‏های فیزیکی و بازی‏هایی بپردازند که سایر کودکان انجام می‌‌‌دهند. استوما به تنهایی هیچ‏گونه محدودیتی برای فعالیت کودکان ایجاد نمی‏کند. فقط بهتر است از تماس‏های فیزیکی و بدنی شدید که ممکن است به استوما صدمه وارد کند، پرهیز شود. برای مثال ورزش‏های رزمی و کشتی برای استومیت‏ها مناسب نیست. این کودکان می‏توانند به راحتی به ورزش‏هایی مانند شنا، فوتبال و...بپردازند. 

آیا نوزادان برای مراقبت از استوما و کنترل مواد دفعی به محصولات خاصی نیاز دارند؟

همان‏طور که ذکر شد، مراقبت از استوما در نوزادان و کودکان مشابه بزرگسالان است؛ ولی سایز کیسه‏ها و چسب‏های پایه کوچک‏تر می‏باشد. نکته مهمی که باید در مراقبت از استومای نوزاد به خاطر داشت این است که بدون مشورت با پزشک یا پرستار مخصوص استومی به هیچ‏وجه نباید از مواد پاک‏کننده یا خمیرهای مخصوص استومی و سایر محصولات مراقبت از پوست استفاده نمود. زیرا پوست نوزاد بسیار حساس است و ممکن است به این مواد واکنش نشان دهد. هنگام تعویض پوشک، باید کیسه استومی نیز کنترل شود و در صورت لزوم تخلیه گردد. در صورت مشاهده هر گونه نشت، کیسه باید هر چه سریع‏تر تخلیه شود تا به پوست حساس نوزاد آسیب نرسد. نوزاد را می‏توان به راحتی بدون کیسه به حمام برد ولی در مواردی که نوزاد یوروستومیت است، برای حمام کردن وی بدون کیسه و غوطه‏ور ساختن وی در وان حمام باید با پزشک یا پرستار استومی مشورت شود. باید از ریختن پودر، مالیدن کرم و لوسیون به اطراف استومای نوزاد جداً خودداری شود. هنگام پوشک کردن نوزاد می‌توان کیسه را داخل لاستیکی و یا بیرون از آن قرار داد. انتخاب این موارد به محل استومای نوزاد بستگی دارد. یکی از مهم‏ترین مشکلات والدین تعویض کیسه نوزاد است زیرا نوزاد تحرک زیادی دارد. بهتر است مواقعی برای تعویض کیسه انتخاب شود که نوزاد در آرام‏ترین حالت به سر می‏برد. برای مثال باید اول صبح یا پس از حمام برای این کار انتخاب شود. اگر نوزاد در حال گریه کردن است، ابتدا باید او را آرام کرد و سپس کیسه را تعویض نمود. بهتر است برای تعویض کیسه از افراد دیگر نیز کمک گرفت. مثلاً همسر یا سایر فرزندان می‏توانند نوزاد را سرگرم کنند تا تعویض کیسه انجام شود. نوزادان و اطفال بسیار کنجکاوند و ممکن است از روی کنجکاوی کیسه را دست‏کاری کنند و حتی آن را از روی استوما بردارند. برای به حداقل رساندن این مشکل بهتر است برای نوزادان و اطفال از کیسه‏های یک تکه استفاده شود. 

لینک‌های مرتبط:

شناخت استوما و انواع آن

علل ایجاد استومی

 روش‏های جراحی استومی

عوارض استومی

استفاده از محصولات استومی

شستشوی کلستومی (Irrigation) 

مراقبت از پوست اطراف استوما

زندگی با استومی

تغذیه و استوما

 مسائل خاص یوروستومیت‏ها

برخی سوالات متداول