علل ایجاد استومی

1.            چه مشکلاتی در سیستم گوارشی یا ادراری منجر به استومی می‏شوند؟

2.            کدام‏یک از انواع مشکلات انسدادی ممکن است منجر به عمل کلستومی یا ایلئوستومی شوند؟

3.            چرا بعضی از بیماران مبتلا به هیرشپرونگ نیاز به کلستومی یا ایلئوستومی پیدا می‌کنند؟

4.            اندازه و محل ایجاد سرطان روده بزرگ چگونه روی نیاز به تعبیه استومی تاثیر دارد؟

5.            سوراخ‏شدگی (Perforation) روده چیست؟

6.            چرا سوراخ‏شدگی روده ممکن است منجر به عمل جراحی کلستومی یا ایلئوستومی شود؟

7.            دیورتیکولیت (Diverticulitis) چیست؟

8.            آیا مشکلات التهابی دستگاه ادراری ممکن است منجر به جراحی یوروستومی شوند؟

9.            کدام دسته از بیماری‏های عصبی (نورولوژیک) ممکن است به جراحی استومی بیانجامد؟

10.          کدام‏یک از بیماری‏های مادرزادی ممکن است منجر به جراحی استومی شوند؟

11.          بیماری کولیت اولسرو(Ulcerative Colitis) چیست؟

12.          بیماری کرون  (Crohn's Disease) چیست؟

13.          کدام دسته از بیماری‏های انسدادی در دستگاه ادراری ممکن است منجر به ایجاد یوروستومی شود؟

14.          آیا بی‏ اختیاری مدفوع و یا یبوست مزمن نیز ممکن است به جراحی کلستومی بیانجامند؟

15.          آیا بیماری‏های زنان ممکن است نیاز به جراحی استومی داشته باشد؟

چه مشکلاتی در سیستم گوارشی یا ادراری منجر به استومی می‏شوند؟

مشکلاتی که منجر به ایجاد استوما می‏شوند عبارتند از هرگونه بیماری یا ضربه‎ای که ایجاد انسداد، سوراخ‏شدگی، التهاب یا مشکلات عصبی در سیستم ادراری و گوارشی ‏کند.

این بیماری‏ها و مشکلات ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشند.

بیماری‏های التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease) که شامل دو بیماری کولیت اولسرو (Ulcerative Colitis) و کرون (Crohn's Disease) هستند، ممکن است منجر به ایجاد استومای دائمی یا موقت شوند. سرطان‏های لگن مانند سرطان مثانه و رحم و تخمدان نیز ممکن است باعث ایجاد استومی شوند.

گاهی مواقع در وضعیت‏های اورژانس مانند تصادفات نیز به دلیل آسیب و صدمه به احشای شکمی و لگنی جراح مجبور است برای بیمار استومی موقت یا دائمی تعبیه کند.

بیماری‏های ارثی مانند پولیپوزهای خانوادگی (Familial Polyposis) یا سندرم اهلرز دانلوس  (Ehlers- Danlos Syndrome) نیز در بعضی موارد موجب ایجاد استومی می‏شود.

انحراف مسیر ادراری یا تعبیه یوروستومی هنگامی انجام می‏شود که مثانه به خوبی عمل نکند. عدم عملکرد صحیح مثانه علل مختلفی دارد.

از جمله علل آن می‏توان به سرطان، مشکلات عصبی مثانه، مشکلات مادرزادی و التهاب شدید مثانه اشاره نمود. 

کدام‏یک از انواع مشکلات انسدادی ممکن است منجر به عمل کلستومی یا ایلئوستومی شوند؟

مشکلات انسدادی که منجر به جراحی کلستومی یا ایلئوستومی می‏شوند شامل سرطان‏های وسیع هستند که یا در محل مناسب ایجاد آناستوموز (Anastomosis) یا به هم رساندن دو سر روده قرار ندارند و یا این‏که آن قدر وسیع هستند که نمی‏توان روده را حفظ نمود. این ضایعات در مجرای روده رشد و آن را مسدود می‏کنند و مانع عبور محتویات روده می‏شوند.

سرطان‏های خارج روده‏ای نیز ممکن است ایجاد انسداد روده کنند. برای مثال ممکن است منشا مثانه، معده، طحال، کبد، و رحم داشته باشد. این ضایعات نیز ممکن است به جدار روده دست‏اندازی کنند و در نهایت جراح مجبور به خارج نمودن بخش اعظمی از روده و تعبیه استوما شود.

بیماری انسدادی دیگری که ممکن است منجر به عمل جراحی استومی شود، بیماری هیرشپرونگ (Hirschsprung's Disease)  است. 

چرا بعضی از بیماران مبتلا به هیرشپرونگ نیاز به کلستومی یا ایلئوستومی پیدا می‌کنند؟

هیرشپرونگ، یک بیماری مادرزادی است که تقریبا" از هر 5000 نوزاد متولد شده یک نوزاد را درگیر می‏کند.

هیرشپرونگ در جنس مذکر بیشتر است. در بخش تحتانی روده بزرگ بیماران مبتلا به این بیماری، بعضی از سلول‏های مربوط به سیستم عصبی ایجاد نمی‏شوند و به همین دلیل آن بخش از روده بی‏تحرک می‏ماند و موجب انسداد روده و گشادی غیر طبیعی آن می‏شود. برای درمان این بیماران باید قسمت بی‏تحرک روده خارج شود.

در صورتی‏که این بیماری بخش زیادی از روده را درگیر کرده باشد، پس از خارج کردن بخش درگیر، نیاز به ایجاد کلستومی و در موارد نادر نیاز به ایلئوستومی می‏باشد. 

اندازه و محل ایجاد سرطان روده بزرگ چگونه روی نیاز به تعبیه استومی تاثیر دارد؟

اندازه و محل ایجاد سرطان معمولا بهترین روش جراحی را برای جراح مشخص می‏کند. اگر رشد توده سرطانی بخش‏های تحتانی روده یا رکتوم را درگیر کرده باشد، ایجاد آناستوموز و چسباندن دو سر باقی مانده روده پس از خارج نمودن بخش درگیر غیر ممکن است زیرا بافت روده در بخش تحتانی برای بخیه کردن کافی نیست و بیمار نیاز به استومی دارد.

هم‏چنین هنگامی که تومور خیلی به اسفنکتر داخلی مقعد نزدیک باشد، برای برداشتن کامل آن نیاز به جراحی APR یا خارج کردن کامل بخش درگیر روده و مقعد و اسفنکترهای آن می‏باشد و بیمار در این شرایط نیاز به کلستومی دائمی دارد.

اگر سرطان بخش زیادی از روده را درگیر کرده باشد، آناستوموز دو طرف روده ممکن است منجر به ایجاد عوارضی شود که ایجاد تحریک پوستی اطراف ناحیه مقعد و بی‏اختیاری مدفوع از علائم آن است. به این ترتیب جراح تصمیم می‏گیرد برای جلوگیری از این عوارض برای بیمار کلستومی دائمی ایجاد کند.

سوراخ‏شدگی (Perforation)روده چیست؟

سوراخ‏شدگی روده‏ها نیز یکی از دلایل شایع اعمال جراحی استومی است. سوراخ‏شدگی روده‏ها می‌تواند ناشی از ضربه (در اغلب موارد به دنبال تصادفات شدید رانندگی)، پارگی دیورتیکولیت، کولیت اولسرو شدید و فیستول باشد. 

چرا سوراخ‏شدگی روده ممکن است منجر به عمل جراحی کلستومی یا ایلئوستومی شود؟

هنگامی که سوراخ در روده ایجاد می‏شود، محتویات آن به داخل حفره شکمی می‏ریزد. از آن‏جا که محتویات روده شامل مواد دفعی، باکتری‏ها، آنزیم‏های گوارشی و ... می‏باشد، باعث ایجاد عفونت و به دنبال آن فیستول می‏شود. روده سوراخ شده نیز معمولاً دچار التهاب شدید می‏شود که این امر منجر به ایجاد یک استومای موقت توسط پزشک می‏گردد.

معمولاً این استوما به صورت موقت ایجاد می‏شود تا به روده اجازه استراحت داده شود. 

دیورتیکولیت (Diverticulitis) چیست؟

دیورتیکولیت یک بیماری گوارشی شایع است که معمولا در روده بزرگ دیده می‏شود. دیورتیکول در واقع کیسه‏ای است که از لایه‏های جداره روده تشکیل می‏شود. گاهی مواقع که دیورتیکول‏ها دچار التهاب و عفونت شدید می‏شوند، دیورتیکولیت به وجود می‏آید که با علائمی مانند درد شکمی و گاهی تب و لرز و... شناخته می‏شود.

در التهاب شدید در 1 تا 2 درصد موارد این دیورتیکول‏ها ممکن است پاره شوند و به جراحی استومی نیاز باشد. 

آیا مشکلات التهابی دستگاه ادراری ممکن است منجر به جراحی یوروستومی شوند؟

بله- بعضی از شرایط التهابی شدید ادراری ممکن است به جراحی یوروستومی نیاز داشته باشند. برای مثال عفونت کلیوی شدید و مزمن (پیلونفریت مزمن)، آبسه‏های کلیوی، تنگی‏ حالب‏ها و التهاب شدید مثانه (سیستیت) گاهی نیاز به عمل جراحی و تعبیه استوما پیدا می‏کنند. 

کدام دسته از بیماری‏های عصبی (نورولوژیک) ممکن است به جراحی استومی بیانجامد؟

مشکلات عصبی جداره روده ممکن است ایجاد ایلئوس (فلج روده) کند. اگر ایلئوس طول کشیده و مزمن شود و امکان دفع برای بیمار وجود نداشته باشد، نیاز به جراحی وجود دارد.

هم‏چنین در سیستم ادراری نیز فلج عصبی مثانه (Neurogenic bladder) باعث احتباس ادرار می‏شود و ممکن است منجر به جراحی شود. گاهی اوقات بیماران دچار فلج نخاعی نیز برای کنترل بیشتر روی دفع ادرار تحت عمل جراحی یوروستومی قرار می‏گیرند. 

کدام‏یک از بیماری‏های مادرزادی ممکن است منجر به جراحی استومی شوند؟

بیماری‏هایی مانند هیرشپرونگ، اکستروفی مثانه (مثانه خارج شکمی)، دریچه پیشابراه خلفی و ناهنجاری‏های مقعدی ممکن است نیاز به جراحی استومی پیدا کنند. 

بیماری کولیت اولسرو(Ulcerative Colitis) چیست؟

بیماری کولیت اولسرو (UC)، فقط در کولون و رکتوم ایجاد می‏گردد. این بیماری التهابی با آسیب به جدار روده اسهال خونی مداوم ایجاد می‏کند. در کولیت اولسرو شدید، بیمار ممکن است بیش از شش بار در روز مدفوع اسهالی حجیم همراه با خون دفع کند.

کولیت اولسرو در لایه داخلی روده بزرگ و رکتوم زخم و التهاب ایجاد می‏کند. زخم‏ها ابتدا از رکتوم آغاز می‌شوند و به مرور زمان به کل کولون گسترش می‏یابند. در این شرایط  بیمار دچار دردهای شدید شکمی و اسهال می‏گردد. اسهال به حدی شدید است که بیمار ممکن است بیشتر زمان خود را در دست‏شویی سپری کند. به دلیل دفع خون همراه با مدفوع، بیماران دچار کم‏خونی (آنمی) نیز می‏شوند.

ریسک ایجاد سرطان روده در بیمارانی که بیش از 10 سال مبتلا به بیماری کولیت اولسرو بوده‏اند، افزایش می‏یابد. حدود 10 درصد بیماران مبتلا به این بیماری دچار کولیت فولمینانت         (Fulminant Colitis) می‏شوند. کولیت فولمینانت شدیدترین حالت بیماری است که تمام روده را درگیر می‏کند. در این حالت بیمار به کرات دچار اسهال خونی می‏شود (بیش از 6 بار در روز). تب یکی دیگر از خصوصیات کولیت فولمینات است. حدود 13% از بیمارانی که دچار کولیت شدید فولمینانت می‏شوند، نیاز به جراحی روده پیدا می‏کنند.

امروزه با پیشرفت‏هایی که در رژیم دارویی این بیماری ایجاد شده است، ابتلا به کولیت فولمینانت و نیاز به جراحی به حداقل رسیده است؛ ولی با این وجود برخی از بیماران علی‏رغم تمام تلاش‏ها نیاز به جراحی پیدا می‏کنند. این بیماری در کودکان فرم شدیدتری دارد و بیشتر منجر به جراحی کولکتومی (Colectomy) می‏شود. با پیشرفت‏های اخیر مرگ‏ومیر ناشی از این بیماری  به سالمندان بالاتر از 80 سال محدود شده است. هنگامی که در موارد بسیار شدید بیماری و عدم پاسخ به دارو بیمار تحت جراحی کولکتومی کامل قرار می‏گیرد، تمام مشکلات ناشی از این بیماری برطرف می‏شود و دیگر عود نخواهد کرد.

بیماری کولیت اولسرو بیشتر در سنین 15 تا 40 سالگی بروز می‏کند ولی ممکن است در سنین بالاتر یا پایین‏تر نیز دیده شود. شیوع بیماری در مردان و زنان یکسان است. 

بیماری کرون  (Crohn's Disease) چیست؟

التهاب ناشی از بیماری کرون ممکن است تمام بخش‏های دستگاه گوارش را، از دهان تا مقعد، در گیر کند. با وجود این، بیماری کرون به طور شایع‏تر تنها روده کوچک را درگیر می‏سازد.

بیماری کرون علائم خارج روده‏ای نیز دارد. در ابتدای این بیماری ممکن است دردهای مفصلی، التهاب عنبیه، مشکلات پوستی، افسردگی و خستگی مفرط نیز دیده شود. بعضی از بیماران ممکن است اسهال، مدفوع شل یا کاهش وزن را تجربه کنند. علائم پیشرفت بیماری که در مراحل بعدی مشاهده می‏شود شامل اسهال شدید، درد و اتساع شکمی می‏باشد. این علائم شبیه بیماری کولیت اولسرو است و به همین علت بعضی مواقع این دو بیماری به جای هم تشخیص داده می‏شوند.

واژه کولیت کرون به مواردی اطلاق می‏شود که بیماری کرون فقط روده بزرگ را درگیر می‏کند. بیماری کرون ممکن است بعضی مواقع به کلی بهبود یابد ولی با گذشت زمان مجدداً عود می‏کند. هنوز عامل اصلی ایجاد کننده این بیماری مشخص نشده و تحقیقات در مورد آن ادامه دارد. بیماری کرون زن و مرد را به نسبت مساوی درگیر می‏کند و در بعضی از خانواده‏ها شایع‏تر است.

هنوز رژیم غذایی خاصی برای بیماران مبتلا ارائه نشده است؛ ولی بعضی از بیماران به تجربه دریافته‏اند که علائم بیماری آن‏ها با مصرف شیر، الکل، ادویه‏های تند یا غذاهای پرفیبر  تشدید می‏شود.

مهم‏ترین عارضه این بیماری انسداد روده است. انسداد به دلیل التهاب و حجیم شدن جدار روده اتفاق می‏افتد. بیماری کرون می‏تواند باعث ایجاد فیستول نیز بشود. فیستول‏ها در واقع زخم‏های عمیقی هستند که بخش‏های مختلف دستگاه گوارش را به هم ارتباط می‏دهند. حتی ممکن است فیستول بین بخشی از دستگاه گوارش و پوست شکم ایجاد شود که این عارضه مشکلات زیادی را برای بیمار ایجاد می‏کند و موجب ایجاد آبسه و حتی خروج چرک می‏شود.

پوست اطراف مقعد نیز در این بیماری ممکن است درگیر و دچار شقاق (Fissure) شود. در بعضی موارد این فیستول‏ها و شقاق‏ها نیاز به جراحی پیدا می‌کنند.

بیماری کرون علاوه بر مشکلاتی که در دستگاه گوارش ایجاد می‏کند موجب ایجاد التهابات مفصلی، مشکلات پوستی، التهاب دهان یا چشم، سنگ کلیوی و مشکلات کبد و مجاری صفراوی نیز می‌‌شود. با وجود این‏که بیماران در مراحل شدید بیماری کرون نیاز به جراحی پیدا می‏کنند و ممکن است برایشان استوما تعبیه شود، جراحی درمان قطعی این بیماری نیست. پس از جراحی ممکن است این بیماری از سایر قسمت‏های دستگاه گوارش عود کند و جراحی فقط برای مدتی بیمار را درمان می‏کند. 

کدام دسته از بیماری‏های انسدادی در دستگاه ادراری ممکن است منجر به ایجاد یوروستومی شود؟

انسداد ناشی از سرطان یا انسداد در موارد غیر سرطان در سیستم ادراری نیز منجر به یوروستومی می‌شود. ایجاد انسداد ممکن است ناشی از سرطان مثانه یا سایر بخش‏های دستگاه ادراری باشد و یا این‏که ناشی از دست‏اندازی (متاستاز) سایر سرطان‏ها به سیستم ادراری باشد.

در بعضی موارد ممکن است انسداد ناشی از حالب‏هایی باشد که به دلیل سنگ ادراری یا سایر مشکلات مزمن، به صورت دائمی گشاد شده‏اند و موجب بازگشت ادرار (Reflux) می‌شوند. 

آیا بی‏ اختیاری مدفوع و یا یبوست مزمن نیز ممکن است به جراحی کلستومی بیانجامند؟

بله، گاهی بیمار دچار بی‏اختیاری مدفوع است که درمان نمی‏شود. در این صورت ترجیح می‏دهد برای کنترل‏پذیرتر شدن دفع خود، جراحی انجام دهد. گاهی یبوست‏های طولانی و مزمن که به درمان پاسخ نمی‏دهند نیز به استومی ختم می‏شوند. 

آیا بیماری‏های زنان ممکن است نیاز به جراحی استومی داشته باشد؟

بله- گاهی به دلیل بعضی از تومورهای لگنی مربوط به رحم یا تخمدان‏ها و یا به‏دنبال ایجاد فیستول بعد از جراحی‏های زنان نیاز به انجام کلستومی موقت و حتی در بعضی موارد دائمی می‏باشد. 

لینک‌های مرتبط:

شناخت استوما و انواع آن

 روش‏های جراحی استومی

عوارض استومی

استفاده از محصولات استومی

شستشوی کلستومی (Irrigation) 

مراقبت از پوست اطراف استوما

زندگی با استومی

تغذیه و استوما

 مسائل خاص یوروستومیت‏ها

مسائل و مشکلات گروه‏های خاص

برخی سوالات متداول